Projekt „Zaprogramuj Dom Kultury”
Przykładem nowatorskich działań skierowanych do młodych osób jest wspierany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego projekt „Mikrolaboratorium partycypacji: aktywizacja uczestnictwa młodzieży w kulturze”.
Jego celem jest zbliżenie oferty Domu Kultury „Kadr”, znajdującego się na terenie warszawskiego Służewca, do potrzeb młodych ludzi mieszkających i uczących się w tej dzielnicy. Są to uczniowie dwóch wybranych szkół – LXV Liceum im. Józefa Bema oraz Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii nr 1 „SOS”.
Miejsce realizacji projektu nie jest przypadkowe. Teren Służewca został zdiagnozowany jako jeden z trzech obszarów kryzysowych w dzielnicy Warszawa – Mokotów. Charakteryzuje się on wysokim odsetkiem problemów społecznych, bezrobocia i przestępczości. Prowadzone przez Fundację Pole Dialogu działania wspierające młodzież na tym terenie mają znaczenie profilaktyczne dla zachowań problemowych i zmniejszają zjawisko wykluczenia społecznego.
Diagnoza
Domy kultury w Polsce borykają się z coraz większymi trudnościami w pozyskaniu młodych klientów, zainteresowanych ofertą zajęć edukacyjnych i artystycznych. Autorzy Raportu „ZOOM na domy kultury – diagnoza mazowieckich domów kultury”, przedstawili niepokojące wnioski dotyczące postrzegania domów kultury przez młodzież, jako niezbyt atrakcyjnych, „sztywnych” instytucji, które nie kojarzą się z możliwością swobodnego rozwijania swoich pasji1). Za przyczyny tego zjawiska uważa się m.in. niedostosowanie planu i charakteru zajęć do możliwości finansowych i współczesnych gustów estetycznych młodzieży2). Wyniki badań przedstawiających sytuację instytucji kulturalnych i uczestnictwa młodzieży w tym obszarze sugerują konieczność dostosowania oferty zajęć do potrzeb i zainteresowań młodych odbiorców.
Narzędziem pomocnym w zbliżeniu dwóch stron może być dialog i zaangażowanie młodych osób we współtworzenie działań domów kultury. Młodzież może uczestniczyć w planowaniu konkretnych zajęć, całej oferty domu kultury, a nawet jego planu budżetowego. Taka propozycja „podziału władzy” staje się coraz bardziej popularna, ponieważ dzięki większemu współudziałowi społeczności w planowaniu usług publicznych, zwiększa się efektywność zarządzania, rośnie poczucie sprawstwa i kontroli obywateli nad działaniami wdrażanymi przez instytucje. Powstająca w ten sposób propozycja kulturalna lub edukacyjna jest lepiej dopasowana do faktycznych potrzeb potencjalnych odbiorców.
Wspieraniem partycypacji zajmuje się m.in. Fundacja Pole Dialogu, którą tworzy zespół doświadczonych socjologów i animatorów kulturalnych, związanych z Instytutem Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Aktualnie Fundacja prowadzi działania zwiększające uczestnictwo mieszkańców w planowaniu oferty dwóch warszawskich domów kultury.
Konkurs
W kwietniu 2012 r. ogłoszono konkurs „Zaprogramuj Dom Kltury”, którego ideą jest opracowanie i wybranie przez uczniów dwóch najlepszych projektów programu działania domu kultury. Te projekty zostaną dofinansowane przez Fundację Pole Dialogu i zrealizowane wspólnie z Domem Kultury KADR. Konkurs złożony jest z kilku etapów. W opracowaniu pierwszych pomysłów, które tworzone są podczas specjalnie opracowanych lekcji i konsultacji w tzw. Tygodniu Animacyjnym w szkołach, pomagają uczniom autorki projektu – Marta Szaranowicz-Kusz i Marta Olejnik.
Celem tych działań jest wzbudzenie kreatywności i potrzeby współdziałania wśród młodych ludzi. Uczniowie mogą w ciągu tego tygodnia zgłaszać swoje pomysły, które chcieliby zrealizować. Przy okazji zyskują wiedzę na temat działalności Domu Kultury KADR i poznają jego ofertę. Ponadto, społeczność szkolna omawia i ustala przebieg dalszej procedury konkursowej (m.in. wypowiada się na temat sposobu głosowania).
W kolejnym etapie konkursu autorzy pomysłów wezmą udział w warsztatach prowadzonych przez animatorów Towarzystwa Inicjatyw Twórczych „ę”. Będą służyły one przekształceniu pomysłów w dobrze zaplanowane projekty. O tym, które dwa projekty wygrają zadecyduje 80 uczniów obu szkół podczas Finałowego Głosowania w DK KADR. Autorzy będą prezentowali swoje plany wraz z ich budżetami. Następnie odbędzie się dyskusja dotycząca wszystkich projektów oraz ostateczny wybór zwycięzców. Przewiduje się jedną główną nagrodę dla każdej szkoły. Zwycięskie projekty uczniowskie realizowane będą od czerwca do października br. przy merytorycznym i organizacyjnym wsparciu pracowników DK KADR.
Po realizacji projektów odbędzie się uroczystość, podczas której zostaną zaprezentowane wyniki projektu. W ogłoszeniu wyników wezmą udział osoby zaangażowane w projekt (uczniowie, nauczyciele i pedagogowie, pracownicy domu kultury i animatorzy), a także przedstawiciele instytucji i organizacji zainteresowani stosowaną metodą. W ramach projektu zostanie opracowany materiał przydatny dla innych instytucji (kultury i oświaty), umożliwiający zaprojektowanie analogicznych działań. Będzie to praktyczny przewodnik pokazujący logikę wypracowanej metody oraz zbiór praktycznych wskazówek i narzędzi do pracy.
Pierwsze doświadczenia
Jakie są pierwsze wrażenia i wnioski osób prowadzących zajęcia podczas Tygodnia Animacyjnego w szkole? Marta Szaranowicz-Kusz, współautorka i realizatorka projektu, wskazuje kilka zasad pomocnych w zaangażowaniu młodych ludzi do działań partycypacyjnych: To, co działa, to pozostawienie młodym ludziom wyboru czy chcą się angażować czy nie, dajemy im przestrzeń wolności. Podpowiadamy, jak mogą zrobić coś cennego, ale dajemy również informację, że to w porządku, jeśli nie mają na to ochoty.
Ważne jest przyjazne nastawienie do młodzieży i gotowość do zmiany swoich poglądów. My przyszliśmy do nich z pewną propozycją, którą oni mogli twórczo modyfikować. Np. sami wprowadzili zmiany do regulaminu konkursu. Zapytaliśmy też o ich propozycje, w jaki sposób mamy wybrać 40 osób, które będą głosować na zwycięzców podczas finału konkursu. Jeśli chcemy, aby młodzi ludzie zaangażowali się musimy podzielić się z nimi władzą. To jest wpisane w regułę partycypacji. Jeżeli uczniowie chcą coś zmienić, np. w regulaminie, pozwalamy im na to. Pozwalamy też zrezygnować z uczestnictwa w projekcie, w każdym momencie.
A jak młodzi ludzie rozumieją „partycypację”? My w ogóle nie używamy słowa partycypacja. Mówimy, że mogą się zaangażować, że mogą stworzyć coś swojego (w tym przypadku w domu kultury), że to jest taka sytuacja, że to oni będą wybierać zwycięski projekt, więc mogą decydować o rzeczach dla nich ważnych.
Dla Marty Olejnik, także współautorki i realizatorki projektu, ważne było nawiązanie dobrego kontaktu z uczniami: Wydaje mi się, że sprawdziło się to, że pojawialiśmy się w szkole przez cały tydzień. Dzięki temu byliśmy niejako „pod ręką”, wiele osób pytało o coś, rozkładałyśmy koc na trawie i zawsze ktoś się pojawiał żeby się przysiąść. Obie Autorki projektu podsumowały, że Tydzień Animacyjny w „SOS-ie” przyniósł wiele satysfakcji. Wielu uczniów zainteresowało się ideą współdziałania i tworzenia na rzecz lokalnej społeczności. Zostały zgłoszone pierwsze pomysły na działania kulturalne. Zapowiada się, że młodzi ludzie wniosą coś cennego do domu kultury, może nawet zrobią tam małą rewolucję?
Kolejne etapy projektu można na bieżąco śledzić na stronie internetowej: www.facebook.pl/poledialogu. Informacje o konkursie dostępne są również na stronach instytucji zaangażowanych w projekt: www.poledialogu.org.pl, www.dkkadr.com.pl, www.mossos1.pl, www.bem.waw.pl
Publikacja pierwotna: miesięcznik „Remedium” nr 5/2012.