Program Środowiskowej Profilaktyki Uzależnień

Program Środowiskowej Profilaktyki Uzależnień¹⁾ należy do kręgu oddziaływań z zakresu profilaktyki selektywnej²⁾ Lubelskiego Towarzystwa Zapobiegania Patologiom Społecznym „Nowa Kuźnia”³⁾. Program jest realizowany od 1989 r. na terenie dwóch miast – Puław i Lublina – w oparciu o młodzieżowe kluby profilaktyczne⁴⁾.

Odbiorcy Programu

Program adresowany jest do uczniów z grup ryzyka w wieku 10-18 lat. Są to młode osoby używające substancji psychoaktywnych, a także dzieci wychowujące się w środowiskach dysfunkcyjnych – przestępczych, rodzinach alkoholików, narkomanów, rodzinach rozbitych lub ubogich. Do programu trafiają również dzieci z rodzin dobrze sytuowanych, ale dysfunkcyjnych⁵⁾, które zwiększają ryzyko popadnięcia w uzależnienia i/lub wystąpienia zachowań społecznie nieakceptowanych, takich jak przemoc, nietolerancja, przestępczość, konflikty z prawem (podopieczni nierzadko są członkami różnego rodzaju subkultur i gangów młodzieżowych). Problemy młodzieży trafiającej do programu to głównie brak umiejętności porozumienia się z innymi osobami – konflikty z rodzicami i rówieśnikami, brak przyjaciół, kłopoty w szkole. Towarzystwo obejmuje swoją opieką także rodziny podopiecznych. Formy pomocy kierowane do rodziców to głównie konsultacje, porady czy terapia rodzinna, najczęściej związana z problemami występującymi u dzieci.

Cel

Celem różnorodnych działań – edukacyjnych, psychoedukacyjnych, psychokorekcyjnych, socjoterapeutycznych i wychowawczo-rozwojowych – jest zapobieganie negatywnym zjawiskom społecznym, ograniczenie zachowań aspołecznych i kontaktu ze środkami psychoaktywnymi, przy jednoczesnym stworzeniu tym osobom możliwie sprzyjających warunków do prawidłowego rozwoju psychospołecznego w ich środowisku lokalnym⁶⁾.

Młodzieżowe profilaktyczne kluby środowiskowe

Kluby są podstawą wszystkich działań kierowanych do młodzieży. Znajdują się w miejscach zamieszkania młodzieży lub w bezpośrednim sąsiedztwie, dzięki czemu stanowią one naturalne „przedłużenie” środowiska, w którym funkcjonują adolescenci na co dzień i z założenia są ich własnością. Wraz z kadrą młodzież wypracowuje zasady dotyczące: atmosfery bezpieczeństwa, wzajemnej pomocy, zaufania, bezwzględnej abstynencji, akceptacji, możliwości pokonywania problemów, rozwoju zainteresowań, otrzymywania wsparcia⁷⁾. Zdarza się, że grupy młodzieży funkcjonują bez stałej siedziby; wtedy podopieczni spotykają się w miejscach jednorazowo udostępnianych na ich potrzeby. W klubach odbywają się spotkania, podczas których na „Forum” omawiane są bieżące wydarzenia oraz analizowane relacje pomiędzy uczestnikami.

Rodzaj zajęć klubowych, tematyka pracowni zainteresowań⁸⁾ i metody pracy z młodzieżą – uwzględniają potrzeby podopiecznych oraz ich zainteresowania. Praca z adolescentami odbywa się pod kierunkiem opiekunów – psychologów i pedagogów – i obejmuje korepetycje, pracę wychowawczą i psychologiczną, która jest wpleciona w zajęcia klubowe dla młodzieży. Ich celem jest uczenie skutecznych i społecznie akceptowanych sposobów radzenia sobie z problemami. W zależności od potrzeb, działania kadry mają także charakter interwencyjny, np. w postaci rozmów indywidualnych. Opiekunowie korzystają z pomocy konsultantów i superwizorów. Do zadań tych ostatnich należy ukierunkowanie pracy oraz pomoc w rozwiązywaniu bieżących  problemów wychowawczych i psychologicznych w pracy z młodzieżą.

Oddziaływania środowiskowe

Podejmowane w ramach programu działania środowiskowe polegają na tworzeniu w środowisku lokalnym – osiedlu, dzielnicy, miejscowości – społecznego systemu zapobiegania zachowaniom ryzykownym młodzieży. W tym celu do współpracy angażuje się m.in. takie instytucje jak: policja, szkoła, kościół, przedstawicieli pomocy społecznej, władze lokalne, rodziców i różne organizacje zajmujące się młodzieżą. Celem zintegrowanych działań jest nawiązanie i poprawa współpracy pomiędzy instytucjami zajmującymi się rozwiązywaniem problemów społecznych, weryfikacja już istniejących programów profilaktycznych, a także wprowadzanie nowych programów do szkół oraz  inicjowanie działań w miejscach szczególnie narażonych na wpływ czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zachowań niepożądanych. Pozostałe działania środowiskowe polegają na organizowaniu imprez promujących zdrowy styl życia dla młodzieży i dorosłych mieszkańców danej dzielnicy, organizowaniu cyklicznych imprez dla młodzieży, które uczą jak spędzić wolny czas pożytecznie i zdrowo, tworzeniu grup poprzez aktywne wejście w środowisko młodzieży konkretnego terenu, utrzymywaniu stałego kontaktu z rodzicami i pedagogami (wychowawcami) młodzieży⁹⁾.