Dzieci prawobrzeżnej Warszawy – prezentacja wybranych wyników badań

W 2010 r. Fundacja Wspólna Droga, w ramach projektu „Partnerstwo dla dzieci”, zrealizowała badania obrazujące sytuację dzieci z prawobrzeżnej Warszawy korzystających z pomocy społecznej.

Autorką badań, współfinansowanych przez Urząd m. st. Warszawy, jest prof. Małgorzata Orłowska. Poniżej prezentujemy wybrane wyniki.

„Partnerstwo dla dzieci”

Projekt – realizowany od 2006 r. – ma na celu wsparcie dzieci i młodzieży w wieku od 8 do 18 lat dorastających w środowiskach zagrożonych marginalizacją społeczną poprzez tworzenie lokalnych koalicji. Do tworzenia takich koalicji zapraszane są jednostki samorządu terytorialnego, fundacje i stowarzyszenia, przedsiębiorcy, a także ośrodki naukowe, administracja rządowa i mass-media. Oferta współpracy kierowana jest nie tylko do instytucji, ale także do osób indywidualnych.

Cele projektu realizowane są poprzez:

  • bezpośrednie wspieranie rozwoju dziecka, kształtowanie jego umiejętności społecznych (…)
  • wspieranie systemu pomocy dzieciom (…)
  • aktywizację społeczeństwa (…)1)

Fundacja prowadzi m.in. program mikrostypendiów, działania edukacyjne i aktywizujące adresowane bezpośrednio do dzieci i młodzieży (np. warsztaty fotograficzne). Beneficjentami „Partnerstwa dla dzieci” są ponadto profesjonaliści – wychowawcy, pedagodzy, psycholodzy, itp., którzy mogą uczestniczyć np. w szkoleniach streetworkerskich. Organizowane są także konferencje poświęcone problematyce niedostosowania społecznego oraz akcje informacyjne.

Cele, próba i metoda badań

Głównym celem wspomnianych we wstępie badań była wieloaspektowa diagnoza sytuacji społecznej dzieci wychowujących się w rodzinach będących beneficjentami pomocy społecznej z terenu Targówka, Pragi Południe i Pragi Północ. Jak zauważa autorka o wyborze tych dzielnic zadecydował fakt, że są to rejony (…) zaniedbane, o bardzo wysokim odsetku osób wykluczonych – społecznie i obyczajowo2). Badania przeprowadzono za pośrednictwem „Kwestionariusza funkcjonowania społecznego dziecka”. Próbę stanowiło 300 dzieci (po 100 osób z każdej dzielnicy) w wieku od 8 do 16 lat. Najmłodsza grupa (do 10 r. ż.) stanowiła 23,7% badanych, respondenci w wieku 11-12 lat – 35,7%, uczniowie w wieku gimnazjalnym i starsi – 40,7% (patrz tabela). W próbie znalazło się nieco więcej dziewcząt (155) niż chłopców (145) – patrz wykres.

Respondenci wg wieku

Wiek w latach 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Razem
N 2 20 49 58 49 56 34 22 10 300
Proc. 0,7 6,7 16,3 19,3 16,3 18,7 11,3 7,3 3,3 100

Przeliczono na podst.: M. Orłowska, Partnerstwo dla dzieci. Sytuacja dzieci w rodzinach objętych pomocą społeczną w wybranych dzielnicach m. st. Warszawy – Praga Południe, Praga Północ, Targówek, Fundacja Wspólna Droga, Warszawa 2010, s. 32, tab. 5.

Respondenci wg płci (N=300, w proc.)

Dzieci prawobrzeznej Warszawy 2

Przeliczono na podst.: M. Orłowska, wyd. cyt. s. 30, tab. 4.

Badania wykonywali specjalnie przeszkoleni wychowawcy i pracownicy socjalni na terenie ośrodków pomocy społecznej oraz placówek prowadzonych przez organizacje pozarządowe (Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Caritas, Karan, Grupę Pedagogiki i Animacji Społecznej, Mierz Wysoko, Miłość w Działaniu, Stowarzyszenie Dzieci Targówka). Przesłanki, które przyświecały takiemu doborowi ankieterów były następujące: 1) aby wypełnić „Kwestionariusz” należało dobrze znać dziecko, bowiem aby odpowiedzieć na pytania nie wystarczyłaby jednostkowa wizyta; 2) zarówno zlecającemu (m. st.), jak i Fundacji zależało na maksymalnym uaktywnieniu i zaangażowaniu opiekunów i pracowników socjalnych ze względu na dalsze działania wychowawcze, będące następstwem przeprowadzonych badań; 3) i być może najważniejsze – nie należało dodatkowo narażać respondentów i ich rodzin na stres związany z opowiadaniem o własnych trudnościach i kłopotach3). W tym kontekście warto zaznaczyć, że projekt badawczy opierał się na metodyce action research, czyli tzw. badań w działaniu, które służą nie tylko zdiagnozowaniu (opisaniu) wybranego obszaru problemowego, ale także zaplanowaniu na tej podstawie działań (zmiany), wdrożeniu ich i monitorowaniu. Dlatego m. in. wspomniany kwestionariusz składa się nie tylko z części stricte badawczej, ale zawiera również klucz do interpretacji zgromadzonych danych oraz część służącą projektowaniu indywidualnej ścieżki rozwoju dziecka.

Potrzeby bytowo-wychowawcze

Niemal wszystkie dzieci codziennie jedzą gotowane posiłki – 95,3%. Większość ma własne łóżko (79,0%) i miejsce do nauki (72,3%). Ponad połowa badanych nie ma opóźnień szkolnych – 55,0%. Z kolei na pytanie „Czy dziecko umie »zorganizować« sobie modne wśród kolegów akcesoria: modne ubranie, sprzęt elektroniczny, sportowy, itp.?” – uzyskano 68,0% wskazań negatywnych4).

Biopsychiczna jakość życia

Większość dzieci nie ma widocznej nadwagi lub niedowagi – 79,3%, podobnie w większości przypadków nie stwierdzono wyraźnych uszkodzeń ciała lub ubytków w uzębieniu – 89,3%. Dzieci najczęściej nie skarżą się na dolegliwości somatyczne – 75,3% i nie stosują (często) środków przeciwbólowych bądź innych dostępnych bez recepty – 86,0%. Większość młodych podopiecznych nie opuszcza (często) lekcji z powodu choroby – 79,0%. Wychowawcy i pracownicy socjalni nie dostrzegali jakiejś wyraźnej nadpobudliwości lub apatyczności dzieci – 72,0%5).

Partycypacja w życiu społecznym

Osoby wypełniające kwestionariusz poproszone zostały, aby na liście zaznaczyły dominujące zachowania respondentów. W przypadku oglądania telewizji uzyskano 75,0% twierdzących odpowiedzi. Mniejszy odsetek odnotowano w odniesieniu do kategorii „gry wideo/komputerowej” – 65,7% i „surfowanie po Internecie” – 47,3% (wskazania negatywne – 50,7%). Zdaniem wychowawców i pracowników socjalnych „wałęsanie się bez celu po ulicy wokół domu lub po supermarkecie” nie dotyczy 74,3% badanych. Wśród dominujących sposobów zachowań nie znalazło się czytanie przez dzieci książek i czasopism – 58,0%. Większość uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych organizowanych w szkole, domu kultury, klubie sportowym, świetlicy, itp. – 81,3%6).


W podsumowaniu badań Małgorzata Orłowska sformułowała rekomendacje, wśród których zwróciła uwagę m.in. na następujące potrzeby:

  • (…) utrzymania interwencji w zakresie odżywania i uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych czasu wolnego,
  • weryfikacji zaspokojenia potrzeb biopsychicznej jakości życia,
  • wspierania rozwoju świetlic różnej proweniencji, a zwłaszcza prowadzonych przez małe, niszowe instytucje trzeciego sektora,
  • stymulowania i wspierania zajęć czasu wolnego jako obszaru inwestycji w kapitał kulturowy, zwłaszcza w odniesieniu do grup wykluczanych i marginalizowanych7).

Kluczową rolę w kreowaniu i wdrażaniu wyżej wymienionych działań powinny odgrywać ośrodki pomocy społecznej. Na podstawie przytoczonych powyżej, a także innych danych, autorka postuluje wsparcie podejmowanych przez nie działań poprzez tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi streetworkingu (programów angażujących tzw. pedagogów ulicznych). Istotne jest ponadto powstawanie placówek opiekuńczo-wychowawczych realizujących lokalne projekty z zakresu resocjalizacji.

Inny ważny postulat to przestrzeganie ustawowej wielkości rejonów przypisanych pracownikom socjalnym. Małgorzata Orłowska za uzasadnione uznaje, aby w tych przypadkach, gdy mamy do czynienia ze szczególnie silnymi procesami marginalizacyjnymi, zmniejszyć wielkość tych rejonów. Przyczyniłoby się to do podniesienia skuteczności podejmowanych działań.

Opublikowano za zgodą ETOH Fundacji Rozwoju Profilaktyki, Edukacji i Terapii Problemów Alkoholowych.
Publikacja pierwotna: miesięcznik „Remedium” nr 5/2011.

Przypisy

Przypisy
1 http://www.unitedway.org.pl/dzieci-na-ulicy [Dostęp: 7.04.2011].
2 M. Orłowska, Partnerstwo dla dzieci. Sytuacja dzieci w rodzinach objętych pomocą społeczną w wybranych dzielnicach m. st. Warszawy – Praga Południe, Praga Północ, Targówek, Fundacja Wspólna Droga, Warszawa 2010, s. 23.
3 Tamże, s. 30-31.
4 Przeliczono na podst. tamże, s. 45, tab. 7.
5 Przeliczono na podst. tamże, s. 52, tab. 12.
6 Przeliczono na podst. tamże, s. 48, tab. 9.
7 Tamże, 97.
Skip to content